Post by frisby31 on May 5, 2006 9:44:02 GMT -5
BOSALTIM SISTEMI
Metabolizma sonucu olusan su, mineraller ve azotlu artiklarin atilmasina bosaltim adi verilir.
Bitkilerde Bosaltim
Bitkilerde fazla su stomalardan terleme olayi ile, fazla CO2 stoma ve lentisellerden difüzyonla atilir. Bazi otsu bitkiler terleme ile yeterli su atamadigindan (hava, su buhari ile dolgun oldugu zaman) yapraktaki hidatodlardan damlama ile suyu atar. Bu olaya gutasyon denir. Azotlu artiklarin bir bölümü, inorganik tuzlar ve organik asitler köklerden topraga bosaltilirken, bazi bitkilerde de kristaller halinde kofullarda biriktirilip yaprak dökümü ile birlikte atilir.
Hayvanlarda Bosaltim
Protozoalarda CO2 ve NH3 difüzyonla hücre zarindan disari atilir.
Tatli sularda yasayan tek hücrelilerde fazla su kontraktil kofullar ile disari atilir.
Sünger ve sölenterlerde CO2 ve NH3 gibi artik maddeler difüzyon ile vücut yüzeyinden disari atilir.
Yassi kurtlarla yuvarlak kurtlarda en ilkel bosaltim organi olan protonefridyum (alev hücresi) bulunur.
Halkali solucanlarda bir ucu kirpikli huni seklinde olan nefridyumlar bosaltim organi olarak görev yapar. CO2 nemli deri yardimiyla atilir.
Böceklerde bosaltim malpighi tüpleri ile yapilir. Malpighi tüpleri vücut boslugundaki kandan azotlu artiklari alir ve bagirsaga birakir. Azotlu artiklar ürik asit olarak su kullanilmadan disari atilir.
Evrimsel sira: Kontraktil koful-Protonefridyum-Nefridyum-Malpighi tüpleri-Böbrek seklindedir.
Omurgali hayvanlarda bosaltim organi böbreklerdir. Üç tip böbrek bulunur.
1- Pronefroz Böbrek: Kirpikli huni ile kilcal kan damari yumagindan (glomerulus) olusur. Balik ve kurbagalarin embriyolari ile köpek baliklarinin erginlerinde bulunur.
2- Mezonefroz Böbrek: Pronefroz böbrekteki kirpikli huni geliserek bosaltimi daha etkili kilan bowman kapsülüne dönüsür. Bowman kapsülünün karsisinda yine glomerulus bulunur. Balik ve kurbaga ergini ile sürüngen kus ve memeli embriyosunda bulunur.
3- Metanefroz Böbrek: Temel bosaltim birimi nefrondur. Nefron bowman kapsülü, glomerulus ve nefron kanalciklarindan olusur. Sürüngen, kus ve memeli erginlerinde bulunur.
Omurgasizlarda bosaltim maddeleri vücut boslugundan alinirken omurgalilarda kandan alinir.
Balik, kurbaga, kus ve sürüngenlerde bosaltim artiklari kloak denilen açikliktan, memelilerden ise anüsten disari atilir.
Canlilarda protein metabolizmasi sonucu açiga çikan azotlu artiklar amonyak, üre ve ürik asittir.
Amonyak çok zehirlidir, suda yasayan canlilarda bol suyla atilir.
Üre memelilerin azotlu artik maddesidir ve bir miktar su ile atilir. Karaciger hücrelerinin mitokondrilerinde üre sentezine ornitin devri denir.
Ürik asit sürüngen kus ve böcek gibi vücuduna fazla su alamayan canlilarda az su ile disari atilir.
Insanlarda Bosaltim
Insanda bosaltim organi böbrektir. Böbrekler, idrar kanali (üreter), idrar torbasi (mesane), üretra insanda bosaltim sistemini olusturur. Insan böbregi distan içe dogru iç tabakadan olusur.
1- Kabuk (Korteks)
2- Öz (Medulla)
3- Havuzcuk (Pelvis)
Böbreklere kan atardamar ile girer, toplardamar ile çikar. Insanda metabolik artiklar H2O, CO2, NH3, üre, ürik asit, mineraller, zehirler ve kullanilmayan ilaçlardir. Bu maddelerin atilmasinda böbrekler, akcigerler, karaciger ve deri görev yapar.
Böbreklerdeki bosaltim birimi nefrondur.
Nefronun Yapisi
Nefron; malpigi cisimcigi (glomerulus + bowman kapsülü), proksimal tüp, kivrimli kanallar, henle kanali, distaltüp ve idrar toplama kanalindan olusur.
Böbreklerde idrar olusumu süzülme, geri emilim ve salgilama (aktif tasima) olaylari sonucunda olur. Süzülme malpigi cisimciginde olur. Glomerulustan bowman kapsülüne kan plazmasinin bir kismi, su, tuzlar, glikoz, aminoasit, üre, ürik asit, vitamin, keratin gibi maddeler geçer. Kan basinci arttikça süzme hizi da artar.
Geri emilim henle kanalinda olur. Suyun büyük bir kismi glikoz, aminoasit, madensel tuzlar vitamin, üre ve ürik asitin bir kismi henle kanalini saran kilcallar tarafinda emilerek kana verilir.
Su, madenler tuzlar, kerantin, surfat, NH3, üre ve ürik asiti diger kismi nefroda kalarak idrari olusturur.
Su disindaki maddelerin geri emilimi aktif tasima ile olur.
Suyun geri emilimin de hipofizin salgiladigi entidiüretik hormon etkilidir.
Na ve K atilimi ve geri emilimi böbrek üstü bezinden salgilanan aldosteron hormonu tarafindan düzenlenir.
Saglikli bir insanin idrarinda glikoz bulunmaz.
Süzülme
Kan basinci ile meydana gelir.
Süzülemeyenler Süzülenler
- Kan Hücreleri - Aminoasitler
- Plazma - Su
- Protein ve yag - Glikoz
- Çesitli Iyonlar
- Üre ve ürik asit
Geri Emilim
Aminoasit ve glikozun tamami, suyun çogunlugu, iyonlarin bir kismi ve az miktarda azotlu artiklar emilime ugrar. Su ozmozla, diger maddeler aktif tasima ile geri emilir.
Metabolizma sonucu olusan su, mineraller ve azotlu artiklarin atilmasina bosaltim adi verilir.
Bitkilerde Bosaltim
Bitkilerde fazla su stomalardan terleme olayi ile, fazla CO2 stoma ve lentisellerden difüzyonla atilir. Bazi otsu bitkiler terleme ile yeterli su atamadigindan (hava, su buhari ile dolgun oldugu zaman) yapraktaki hidatodlardan damlama ile suyu atar. Bu olaya gutasyon denir. Azotlu artiklarin bir bölümü, inorganik tuzlar ve organik asitler köklerden topraga bosaltilirken, bazi bitkilerde de kristaller halinde kofullarda biriktirilip yaprak dökümü ile birlikte atilir.
Hayvanlarda Bosaltim
Protozoalarda CO2 ve NH3 difüzyonla hücre zarindan disari atilir.
Tatli sularda yasayan tek hücrelilerde fazla su kontraktil kofullar ile disari atilir.
Sünger ve sölenterlerde CO2 ve NH3 gibi artik maddeler difüzyon ile vücut yüzeyinden disari atilir.
Yassi kurtlarla yuvarlak kurtlarda en ilkel bosaltim organi olan protonefridyum (alev hücresi) bulunur.
Halkali solucanlarda bir ucu kirpikli huni seklinde olan nefridyumlar bosaltim organi olarak görev yapar. CO2 nemli deri yardimiyla atilir.
Böceklerde bosaltim malpighi tüpleri ile yapilir. Malpighi tüpleri vücut boslugundaki kandan azotlu artiklari alir ve bagirsaga birakir. Azotlu artiklar ürik asit olarak su kullanilmadan disari atilir.
Evrimsel sira: Kontraktil koful-Protonefridyum-Nefridyum-Malpighi tüpleri-Böbrek seklindedir.
Omurgali hayvanlarda bosaltim organi böbreklerdir. Üç tip böbrek bulunur.
1- Pronefroz Böbrek: Kirpikli huni ile kilcal kan damari yumagindan (glomerulus) olusur. Balik ve kurbagalarin embriyolari ile köpek baliklarinin erginlerinde bulunur.
2- Mezonefroz Böbrek: Pronefroz böbrekteki kirpikli huni geliserek bosaltimi daha etkili kilan bowman kapsülüne dönüsür. Bowman kapsülünün karsisinda yine glomerulus bulunur. Balik ve kurbaga ergini ile sürüngen kus ve memeli embriyosunda bulunur.
3- Metanefroz Böbrek: Temel bosaltim birimi nefrondur. Nefron bowman kapsülü, glomerulus ve nefron kanalciklarindan olusur. Sürüngen, kus ve memeli erginlerinde bulunur.
Omurgasizlarda bosaltim maddeleri vücut boslugundan alinirken omurgalilarda kandan alinir.
Balik, kurbaga, kus ve sürüngenlerde bosaltim artiklari kloak denilen açikliktan, memelilerden ise anüsten disari atilir.
Canlilarda protein metabolizmasi sonucu açiga çikan azotlu artiklar amonyak, üre ve ürik asittir.
Amonyak çok zehirlidir, suda yasayan canlilarda bol suyla atilir.
Üre memelilerin azotlu artik maddesidir ve bir miktar su ile atilir. Karaciger hücrelerinin mitokondrilerinde üre sentezine ornitin devri denir.
Ürik asit sürüngen kus ve böcek gibi vücuduna fazla su alamayan canlilarda az su ile disari atilir.
Insanlarda Bosaltim
Insanda bosaltim organi böbrektir. Böbrekler, idrar kanali (üreter), idrar torbasi (mesane), üretra insanda bosaltim sistemini olusturur. Insan böbregi distan içe dogru iç tabakadan olusur.
1- Kabuk (Korteks)
2- Öz (Medulla)
3- Havuzcuk (Pelvis)
Böbreklere kan atardamar ile girer, toplardamar ile çikar. Insanda metabolik artiklar H2O, CO2, NH3, üre, ürik asit, mineraller, zehirler ve kullanilmayan ilaçlardir. Bu maddelerin atilmasinda böbrekler, akcigerler, karaciger ve deri görev yapar.
Böbreklerdeki bosaltim birimi nefrondur.
Nefronun Yapisi
Nefron; malpigi cisimcigi (glomerulus + bowman kapsülü), proksimal tüp, kivrimli kanallar, henle kanali, distaltüp ve idrar toplama kanalindan olusur.
Böbreklerde idrar olusumu süzülme, geri emilim ve salgilama (aktif tasima) olaylari sonucunda olur. Süzülme malpigi cisimciginde olur. Glomerulustan bowman kapsülüne kan plazmasinin bir kismi, su, tuzlar, glikoz, aminoasit, üre, ürik asit, vitamin, keratin gibi maddeler geçer. Kan basinci arttikça süzme hizi da artar.
Geri emilim henle kanalinda olur. Suyun büyük bir kismi glikoz, aminoasit, madensel tuzlar vitamin, üre ve ürik asitin bir kismi henle kanalini saran kilcallar tarafinda emilerek kana verilir.
Su, madenler tuzlar, kerantin, surfat, NH3, üre ve ürik asiti diger kismi nefroda kalarak idrari olusturur.
Su disindaki maddelerin geri emilimi aktif tasima ile olur.
Suyun geri emilimin de hipofizin salgiladigi entidiüretik hormon etkilidir.
Na ve K atilimi ve geri emilimi böbrek üstü bezinden salgilanan aldosteron hormonu tarafindan düzenlenir.
Saglikli bir insanin idrarinda glikoz bulunmaz.
Süzülme
Kan basinci ile meydana gelir.
Süzülemeyenler Süzülenler
- Kan Hücreleri - Aminoasitler
- Plazma - Su
- Protein ve yag - Glikoz
- Çesitli Iyonlar
- Üre ve ürik asit
Geri Emilim
Aminoasit ve glikozun tamami, suyun çogunlugu, iyonlarin bir kismi ve az miktarda azotlu artiklar emilime ugrar. Su ozmozla, diger maddeler aktif tasima ile geri emilir.